هدف و کاربرد استانداردهای حسابداری به زبان ساده

این روزها حسابداری جز مهمی از هر کسب و کار و حرفه به حساب می‌آید. تمام کسب و کارها اگر حسابداری درست و اصولی نداشته باشند، مطمئنا دچار مشکلات مالی خواهند شد. به دلیل اهمیت این حوزه مالی، بر اساس قوانین و اصول مختلفی ایجاد شده است که به عنوان استانداردهای حسابداری شناخته می‌شوند.

در حال حاضر برای حساب و کتاب کردن مخارج هر مجموعه تجاری حتی یک فروشگاه، باید از این دستورالعمل‌ها پیروی شود. به همین دلیل بد نیست با هدف و انواع این استانداردها که در ادامه این مقاله به آنها خواهیم پرداخت، آشنا شوید.

تعریف استاندارد حسابداری

استاندارد حسابداری مجموعه‌ای از اصول، دستورات و روش‌هایی است که اساس سیاست‌ها و شیوه‌های حسابداری مالی را تشکیل می‌دهد. معمولا رعایت آن در تمامی کشورهای دنیا باعث شفافیت گزارشگری مالی می‌شوند.

مثلا اصول حسابداری GAAP مجموعه‌ای از استانداردهاست که برای تهیه صورت‌های مالی حسابداری شناخته و پذیرفته شده است. شرکت‌های بین‌المللی تابع استانداردهای IFRS که هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری آنها را مشخص می‌کنند، هستند.

معمولا از اصول حسابداری GAAP در نهادهای دولتی و خصوصی در ایالات متحده استفاده می‌شود. بقیه جهان در درجه اول از IFRS استفاده می‌کنند که شرکت‌های چند ملیتی ملزم به استفاده از این استانداردها هستند. هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB) استانداردهای حسابداری جوامع بین‌المللی را هنگام تهیه صورت‌های مالی ایجاد و تفسیر می‌کند.

استاندارد حسابداری مربوط به تمام جنبه‌های امور مالی یک نهاد از جمله دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمد، هزینه‌ها و حقوق صاحبان سهام سهامداران است. نمونه‌های خاصی از این استانداردها شامل شناخت درآمد، طبقه‌بندی دارایی‌ها، روش‌های مجاز استهلاک، آنچه که قابل استهلاک در نظر گرفته می‌شود، طبقه‌بندی اجاره و اندازه‌گیری سهام موجود است.

انواع استانداردهای حسابداری

به طور کلی چند نوع استاندارد وجود دارد که در حسابداری از آنها استفاه می‌شود. تعریف این استانداردها به صورت کلی، به شرح زیر است:

هیئت مالی (FASB)

یک سازمان غیرانتفاعی مستقل تحت عنوان هیئت استانداردهای حسابداری مالی یاFASB ، اختیار ایجاد و تفسیر اصول عمومی پذیرفته‌شده حسابداری (GAAP) برای شرکت‌های دولتی و خصوصی و سازمان‌های غیرانتفاعی ایالات متحده را دارد.

اصول پذیرفته‌شده حسابداری (GAAP)

GAAP به مجموعه‌ای از استانداردها اشاره دارد که مشخص می‌کنند شرکت‌ها، موسسات غیرانتفاعی و دولت‌ها چطور صورت‌های مالی خود را ارائه کنند.

در ایالات متحده، اصول پذیرفته‌شده حسابداری (GAAP) بخشی از این استاندارد هستند که برای تهیه صورت‌های مالی توسط سازمان‌های ذی‌ربط، پذیرفته شده است.

هدف آن هم افزایش شفافیت، سازگاری و مقایسه اطلاعات مالی است. اساسا این استاندارد مجموعه‌ای متداول از اصول، استانداردها و رویه‌های حسابداری است که توسط FASB صادر می‌شود. شرکت‌های عمومی در ایالات متحده باید هنگام تنظیم صورت‌های مالی، از GAAP پیروی کنند.

استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS)

شرکت‌های بین‌المللی از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) که توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی تنظیم می‌شود، پیروی می‌کنند. این استاندارد به عنوان دستورالعملی برای شرکت‌های غیرآمریکایی GAAP که صورت‌های مالی را گزارش می‌کنند، عمل می‌کند.

آنها برای ایجاد سازگاری با استانداردها و رویه‌های حسابداری، صرف نظر از اینکه چه شرکت یا کشوری باشد، ایجاد شده‌اند. ظاهرا IFRS پویاتر از GAAP است زیرا مرتبا در پاسخ به یک محیط مالی در حال تغییر، اصلاح می‌شود.

استاندارد حسابداری صنعتی (IAS)

این استاندارد حسابداری برای صنایع و بخش‌هایی مثل صنعت گاز و نفت کاربرد دارد و معمولا شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در این حوزه را پوشش می‌دهد.

استاندارد حسابداری تخصصی (SAS)

این استاندارد برای واحدهای اقتصادی مثل بانک‌ها، بیمه و موسسات مالی قابل استفاده است.

استاندارد حسابداری مالیاتی (TAS)

اصول و قواعد این استاندارد با توجه به دستورالعمل‌های مالیاتی و زیر نظر اداره دارایی تنظیم و تدوین می‌شود.

هدف و کاربرد استانداردهای حسابداری

هر استاندارد حسابداری برای تحقق اهدافی مثل افزایش سازگاری و کیفیت اطلاعات مالی به وجود آمده است. به همین دلیل بهتر است به عنوان یک حسابدار، با این اهداف که به نوعی جزو کاربرد آن هم هستند آشنایی داشته باشید:

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع حسابداری شرکت ها

• یکسان‌سازی صورت‌های مالی با استفاده از این استانداردها یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین اهداف است. علت هم اینست که این یکسان‌سازی باید به صورت درست و اصولی انجام شود.
• افشای اطلاعات مهم حسابداری هم یکی دیگر از اهداف مهمی است که باعث شده است استاندارد حسابداری به وجود بیایند.
• تعیین میزان درآمد و تشخیص روش صحیح ارزش‌گذاری دارایی کسب و کارهای مختلف هم در تدوین این اصول تاثیر داشته است.
• آسان‌تر کردن تصمیم‌گیری در امور مالی یکی دیگر از اهدافی است که این استانداردها به خاطرشان به وجود آمده‌اند. اعتباردهندگان و سرمایه‌گذاران از این طریق قادر خواهند بود تا نقدینگی و عملکرد مالی و همینطور بدهی یک کسب و کار را ارزیابی کنند.
• یکی دیگر از اهداف ایجاد این استانداردها، جلب اعتماد سرمایه‌گذار است. وجود این استانداردها این اطمینان را به وجود می‌آورد که اطلاعات به دست آمده، قابل اتکا و ارزیابی هستند.
• از آنجا که استانداردهای حسابداری معمولا توسط نهادهای نظارتی تصویب می‌شوند، اگر حساب و کتاب شرکتی با این اصول مطابقت داشته باشد، یعنی الزامات قانونی در آنها رعایت شده‌ است.

نحوه تدوین استانداردهای حسابداری

سازمان حسابرسی و حسابداری مسئولیت تدوین استانداردها را بر عهده دارد که در ایران طبق روند زیر تدوین می‌شوند:

• مشخص کردن موضوعات و نیازها: اول سازمان حسابرسی موضوعات و نیازهایی که لازم است استانداردهای حسابداری بر اساس آنها تعیین شوند را مورد بررسی قرار می‌دهد. ممکن است این نیازها به منظور بهبود حسابداری مالی اشتراکاتی از نظر تغییرات در روش‌های حسابداری بین‌المللی، تغییرات قوانین مالیاتی و نیازهای داخلی کشور، داشته باشند.
• ایجاد کمیته‌های تخصصی: کمیته‌های تخصصی با حضور چند نفر از نمایندگان بخش‌های خصوصی و دولتی، حسابرسان، متخصصین حسابداری و سایر نهادهای مرتبط تشکیل می‌شود. این کمیته‌ها معمولا مسئولیت تدوین پیشنهادهای استانداردهای حسابداری را بر عهده دارند.
• سر و سامان دادن به پیشنهادها: معمولا کمیته‌های تخصصی اول موضوعات مختلف را تحلیل و بررسی و سپس پیشنهادهای مربوط به این استانداردها را ایجاد می‌کنند. این پیشنهادها شامل راهنماها، نمونه‌ها، توضیحات و مثال‌های قابل پیاده‌سازی هستند که در اجرای استانداردها بسیار کمک‌کننده خواهند بود.
• مشارکت عموم علاقه‌مندان: در مرحله بعدی پیشنهادهایی که توسط کمیته‌های تخصصی تدوین شده‌اند، برای مشارکت عموم افراد ارائه می‌شوند. در این مرحله، نظرات و پیشنهاداتی از سازمان‌ها، صنایع، انجمن‌ها و عموم علاقمندان درخواست می‌شود.
• تصویب و انتشار:بعد از اینکه نظرات عمومی بررسی و تغییرات لازم اعمال شد، سازمان حسابرسی استانداردهای لازم را تصویب می‌کند که بعدا به صورت رسمی منتشر و به عنوان استانداردهای حسابداری در ایران شناخته می‌شوند.

تدوین استانداردهای حسابداری چه مزایایی دارد؟

استانداردهای تدوین‌شده برای حسابداری باعث می‌شوند گزارشگری مالی در همه کشورهای دنیا شفافیت بیشتری داشته باشند. در واقع این استانداردها هستند که نحوه و زمان شناسایی رویدادهای مالی، اندازه‌گیری و نمایش آنها را تعیین می‌کنند.

بیشتر بخوانید: روش هایی برای بهینه سازی مدیریت مالی سازمان ها

نهادهای خارجی مثل سرمایه‌گذاران، سازمان‌های نظارتی و بانک‌ها برای اینکه مطمئن شوند در مورد یک واحد تجاری اطلاعات درست و دقیقی در ارائه شده است، بر این استانداردها تکیه می‌کنند. این قواعد، تضمین می‌کنند که گزارشگری شفاف باشد و حد و مرزهایی را برای اقدامات گزارشگری مالی تعیین می‌کنند.

استانداردهای حسابداری در ایران

اگر قصد ورود به حرفه حسابداری را دارید، باید با استانداردهای حسابداری که از مفاهیم پایه این رشته به حساب می‌آیند و یادگیری آنها برای ورود به حرفه حسابداری ضروری است، آشنا باشید.

با وجود اهمیت این مسئله، مدیران مالی و کارشناسان حسابداری زیادی هستند که در مورد تعداد این استانداردها اطلاعاتی ندارند یا آنطور که باید در موردشان نمی‌دانند! اما نگران نباشید، در این بخش به 33 استاندارد حسابداری که وجود دارد به صورت تیتروار اشاره خواهیم کرد:

1-شیوه ارائه صورت‌های مالی

2- صورت گردش وجوه نقد

3- درآمد عملیاتی تصویب‌شده

4- ذخایر دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی

5- رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه

6- گزارش عملکرد مالی تصویب‌شده

7- حسابداری موجودی کالا و مواد

8- حساب کردن پیمان‌های بلندمدت

9- حسابداری کمک‌های دولتی بلاعوض

10- دارایی‌های ثابت مشهود

11- افشای اطلاعات در خصوص اشخاص وابسته

12- حسابداری هزینه‌های تامین مالی

13- شیوه ارائه بدهی و دارایی‌های جاری

14- حسابداری سرمایه‌گذاری‌های انجام‌ شده

15- رسیدگی به تبعات تغییر نرخ ارز

16- حسابداری دارایی‌های نامشهود

17- حسابداری سرمایه‌گذاری روی واحدهای تجاری غیراصلی و صورت‌های مالی تلفیقی

18- رسیدگی به صورت‌های مالی مجزا

19- حسابداری ترکیب‌های تجاری

20- سرمایه‌گذاری روی واحدهای تجاری وابسته

21- حسابداری اجاره‌ها

22- گزارشگری به صورت میان دوره‌ای

23- حسابداری مشارکت‌های خاص

24- انجام گزارشگری مالی واحدهای تجاری قبل از شروع بهره‌برداری

25- گزارشگری بر اساس قسمت‌های مختلف

26- در نظر گرفتن فعالیت‌های کشاورزی

27- رسیدگی به طرح‌های مزایای بازنشستگی

28- بررسی فعالیت مربوط به بیمه‌های عمومی

29- در نظر گرفتن فعالیت‌های مربوط به ساخت ملک‌های تصویب‌شده

30- محاسبه سود هر سهم

31- در نظر گرفتن دارایی‌های غیرجاری که برای فروش و عملیات متوقف شده نگهداری شده‌اند.

32- کاهش ارزش دارایی‌ها

33- در نظر گرفتن مزیت‌های بازنشستگی کارکنان

جمع‌بندی

این روزها در تمام دنیا برای ارائه صورت‌های مالی مختلف از استانداردهای حسابداری به کرات استفاده می‌شود. این اصول برای هموار کردن مسیر حسابداران واقعا کاربردی و لازم بوده و هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود برای اینکه در زمینه امور حسابداری حرفه‌ای‌تر عمل کنید، این اصول را آویزه گوشتان و از آنها پیروی کنید.

سوالات متداول